ارزیابی دیدگاه محمد مجتهد شبستری در انکار واقعنمایی گزارههای معاد در قرآن کریم / مریم علیزاده - دانشکده معارف و اندیشه های اسلامی maaref
ارزیابی دیدگاه محمد مجتهد شبستری در انکار واقعنمایی گزارههای معاد در قرآن کریم
نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی
نویسنده
استادیار، گروه قرآن، متون و تاریخ تمدن، دانشکده معارف و اندیشۀ اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده
واقعنمایی به معنای نشاندادن وجود عینی اشیا در خارج از ادراک ماست. این نظریه در خصوص گزارههای دینی و قرآنی، از مسائل چالشبرانگیز در دهههای اخیر بوده است؛ درحالیکه واقعنمایی گزارههای معاد به جهت عدم تحقق بالفعل، مورد تردید و انکار برخی متفکران قرار گرفته است. فیلسوفان مسلمان قضایای مربوط به معاد را در عین واقعنمایی، از سنخ حقایق صادق میدانند؛ البته توانایی تحقق تجربی ندارد؛ بلکه به تناسب قضایای فلسفی، قابل تحلیل عقلی و ارجاع به علم حضوری است. اما تجربهگرایان در اثباتپذیری و واقعنمایی گزارههای دینی مناقشه کردهاند و مجتهد شبستری با وجود اعتقاد به خدا، منکر واقعنمایی گزارههای مربوط به معاد در قرآن است؛ بنابراین پرسش اصلی این است که دیدگاه مجتهد شبستری در انکار واقعنمایی چیست و چگونه تحلیل میشود؟ این پژوهش ضمن نقد دیدگاه مجتهد شبستری با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و اثبات واقعنمایی گزارههای معاد در قرآن میپردازد. نتایج حاکی از این پژوهش این است که گزارههای معاد در قرآن با توجه به اینکه از نوع گزارههای تجربی نیست و از متکلم حکیم صادر شده است، باید با معیار متناسب خود سنجیده شود؛ همچنین گزارههای موجود در قرآن با صراحت، واقعنمایی آیات مربوط به معاد را به اثبات میرساند.
کلیدواژهها